Valse meeldauw, veroorzaakt door de schimmelachtige ziekteverwekker Plasmopara viticola, is een van de meest schadelijke ziekten in de wijnbouw. De druk om het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen te verminderen maakt het noodzakelijk om alternatieve, preventieve strategieën te ontwikkelen. Het onderzoeksproject van Courchinoux et al. (2025) in Bordeaux toont aan dat het composteren van wijnbladeren in de herfst een veelbelovende aanpak is om het primaire besmettingsmateriaal van Plasmopara viticolate verminderen.
Hoe ontstaat infectiedruk?
In de herfst, aan het einde van het groeiseizoen, doorloopt Plasmopara viticolazijn seksuele voortplantingscyclus en vormt het oösporen (rustsporen) in de bladeren. Deze oösporen zijn winterhard en kunnen meerdere jaren in de bodem overleven. Ze vormen de bron van nieuwe infecties in het volgende groeiseizoen. Wanneer besmet blad op de grond blijft liggen, bouwt het primaire besmettingsmateriaal zich op en stijgt de ziektedruk in de daaropvolgende jaren.
Wat is het idee achter composteren?
Door het besmette bladmateriaal uit de wijngaard te verwijderen en te composteren, kan de overleving van oösporen worden verhinderd. Tijdens het composteerproces worden de bladeren blootgesteld aan hoge temperaturen, met name in de zogenaamde thermofiele fase, waarin de temperatuur oploopt tot boven de 50 à 70°C. Deze hoge temperaturen zijn schadelijk voor oösporen.
Resultaten uit gecontroleerde proeven
In een experiment werden met oösporen besmette wijnbladeren gedurende één maand blootgesteld aan temperaturen van 50°C en 70°C in een vochtige oven. Na deze behandeling bleek uit biologische proeven dat de oösporen hun kiemkracht volledig verloren hadden. Ter vergelijking: bij bladeren die buiten op de grond lagen (de controlemonsters), bleef gemiddeld bijna 30 procent van de oösporen infectieus.
Proef onder praktijkomstandigheden
Om de werking onder echte omstandigheden te testen, werden in 2023 zakken met besmet bladmateriaal in een composthoop geplaatst die bestond uit snoeihout en gras. Gedurende drie tot vier maanden werden de zakken in de compost begraven op verschillende dieptes. De temperaturen in de hoop stegen snel tot 60°C en bleven twee maanden lang boven de 50°C. Daarna bleven ze afhankelijk van de locatie tussen de 37°C en 54°C.
Ook hier werd aangetoond dat de oösporen in de compost volledig hun kiemkracht verloren hadden. In de controlemonsters, die buiten op de grond lagen, bleef nog een beperkte mate van infectie aanwezig. Dit bevestigt dat composteren onder de juiste omstandigheden de oösporen effectief onschadelijk maakt.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Composteren van wijnbladeren is een doeltreffende manier om de ziektecyclus van Plasmopara viticolate te doorbreken. Door het besmette bladmateriaal in de herfst uit de wijngaard te verwijderen en te composteren, kan het primaire besmettingsmateriaal sterk worden verminderd. Hierdoor kan de druk van valse meeldauw in het volgende seizoen afnemen, wat mogelijk leidt tot minder inzet van chemische fungiciden. Bovendien kan het gecomposteerde materiaal worden teruggebracht in de wijngaard als organische bemesting.
De onderzoekers stellen dat deze methode deel kan uitmaken van een geïntegreerde gewasbeschermingsstrategie en vooral interessant is voor wijnbouwers die willen overschakelen op duurzamere en milieuvriendelijkere teeltmethoden. Verdere ontwikkeling, zoals mechanische bladverwijdering en monitoring van het bodem-besmettingsmateriaal, is nog in onderzoek.
