De grootschalige toepassing van bestrijdingsmiddelen in de wijnbouw roept zorgen op over de impact op de bodemgezondheid. Wetenschappers Barmettler et al. (2025) onderzochten in 62 wijngaarden in Zwitserland hoe sterk de bodems vervuild zijn met synthetische pesticiden en koper, onder zowel biologische als conventionele teelt.
Wijnbouw is in Europa een belangrijke sector, goed voor meer dan 60% van de wereldwijde wijnproductie. Ondanks het relatief kleine areaal vertegenwoordigt de wijnbouw meer dan 10% van de waarde van alle gewassen in de EU. Tegelijkertijd zijn druivenplanten zeer gevoelig voor schimmelinfecties, wat leidt tot intensief gebruik van bestrijdingsmiddelen, vooral fungiciden. In landen als Frankrijk, Italië, en Spanje is de wijnbouw verantwoordelijk voor meer dan 30% van de totale pesticideverkoop.
De studie maakte gebruik van gevoelige analysemethoden om 146 pesticiden en hun afbraakproducten te meten, en verzamelde meerdere bodemmonsters per wijngaard om lokale variatie vast te leggen. Dit is de eerste grootschalige studie die gedetailleerde informatie over pesticiden, kopergehalten en landbouwbeheer in wijngaarden combineert voor een integrale risicoanalyse.
Er werden sporen van tot wel 60 verschillende pesticiden per wijngaard aangetroffen, waarbij de totale pesticidenconcentraties gemiddeld 13 keer hoger waren in conventionele wijngaarden dan in biologische.
Afbeelding:Barmettler et al. (2025). a) Aantal pesticiden, b) som van pesticidenconcentraties en c) totale koperconcentraties in wijngaardbodems per perceel, gegroepeerd op regio en beheersvorm.
Hoewel biologische landbouw pesticiden verbiedt, werden er toch resten van maximaal 32 pesticiden gevonden in wijngaarden die al meer dan 20 jaar biologisch zijn beheerd. Dit wijst op een opmerkelijke persistentie van sommige pesticiden in de bodem. De totale kopervervuiling was daarentegen hoog in alle wijngaarden, ongeacht het type beheer, met een gemiddelde van 371 mg/kg – ver boven de vaak gehanteerde ecologische risicogrens van 150 mg/kg. Koper wordt veel toegepast in biologische wijnbouw als alternatief voor synthetische fungiciden, maar het breekt niet af en stapelt zich dus op in de bodem.
De studie toonde aan dat 50% van de onderzochte wijngaarden zodanige hoeveelheden koper en pesticiden bevatten dat het schadelijk kan zijn voor bodemorganismen zoals wormen, schimmels en microben. Slechts 10% van de wijngaarden liep geen risico. Ter vergelijking: deze vervuilingsniveaus liggen aanzienlijk hoger dan in andere landbouwsystemen of natuurlijke bodems.
De resultaten tonen aan dat een overstap naar biologische landbouw leidt tot een significante afname van pesticidevervuiling, zonder toename van kopervervuiling op korte termijn. Desondanks blijven pesticideresten langdurig in de bodem aanwezig. Fundamentele veranderingen in het landbouwsysteem zijn nodig om de doelstelling van de EU, een halvering van pesticidegebruik en -risico’s tegen 2030, te behalen. Dit vraagt om samenwerking tussen onderzoekers, beleidsmakers en wijnbouwers, evenals de stimulering van alternatieven zoals schimmelresistente druivenrassen.
